Ο παλιός ιερός ναός του Αγίου ΑθανασίουΟ παλιός ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου Πυργετού Τρικάλων ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 1. Γενικά στοιχεία/Θέση. 2. Αρχιτεκτονικά στοιχεία. 3. Ιστορικά στοιχεία. 4. Το παρεκκλήσιο του Αγίου Ευθυμίου. 5. Η αγιογράφηση. 6. Επιγραφές. 7. Βιβλιογραφία-Πηγές πληροφόρησης. Γενικά στοιχεία/Θέση: Γενικά στοιχεία για τον παλιό Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου Πυργετού Τρικάλων. Θέση: Ο παλιός Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου είναι το πιο παλιό κτίσμα του συνοικισμού κτισμένο σίγουρα πριν το 1761 και βρίσκεται στο περίβολο της νέας εκκλησίας δίπλα στο νεκροταφείο στη βορεινή πλευρά του. Αρχιτεκτονικά στοιχεία: Πλίνθινη μονόκλιτη βασιλική με λίθινη βάση και διαστάσεις 21x12 μέτρα. Με κεραμιδοσκεπή στέγη στηριγμένη σε ξύλινα δοκάρια, ανατολικά αμφικλινής και δυτικά τρίκλινη. Ο κυρίως ναός δεν διαθέτει παράθυρα αλλά τρεις θύρες Β, Ν και Δ. Στην δυτική πλευρά υπάρχει πρόναος και στη νότια υπήρχε χαγιάτι υποβασταζόμενο από εννέα ξύλινα υποστυλώματα. Εντοιχισμένα μαρμάρινα τμήματα, με ανάγλυφη διακόσμηση στη νότια και στη δυτική είσοδο, έχοντας πιθανή προέλευση κάποιον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής και ίσως έτσι να μαρτυρούν και την ύπαρξη ενός τέτοιου χώρου στη περιοχή του Πυργετού. Ο δυτικός νάρθηκας έχει μια νεότερη παρέμβαση με τούβλα πιθανόν επισκευή του τοιχώματος ίσως μετά από καταστροφή η φθορά που υπέστη καθώς και κλείσιμο της δυτικής πύλης. Ανατολικά ο ναός καταλήγει σε τρίπλευρη κόγχη με σχισμή(παραθυράκι). Το δάπεδό είναι ένα σκαλί κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Ο κυρίως ναός είναι στενόμακρος (6,20 x 12,70 μ.) και εντός αυτού δεν υπάρχουν εξωτερικά παράθυρα. Ο παλιός Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου διαθέτει:
Ιστορικά στοιχεία: Ο παλιός Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου Πυργετού Τρικάλων είναι το πιο παλιό κτίσμα του συνοικισμού και υπήρξε μέρος ευρύτερου κτιριακού συγκροτήματος γύρω από αυτόν πιθανόν μονής η΄ μετοχιού. Από στοιχεία και μαρτυρίες πιθανόν αποτελούσε μετόχι της Μονής Γκουράς η΄ της Μονής Σταγιάδων. Στην εκδοχή αυτή συναινούν οι μαρτυρίες γερόντων αλλά και το σχέδιο του Νεκτάριου Κουτσόγιαννου στο βιβλίο του <<Τα Τρίκαλα και οι συνοικισμοί τους>> (σελ. 358) καθώς και η μαρτυρία του Τρ. Παπαζήση <<Οδηγός Τρικάλων>>(σελ. 199) ότι μέχρι το 1952 αποτελούσε μετοχή της Μονής Γκουράς (αλλά κατά μία μαρτυρία του προχωρημένης ηλικίας Κων/νου(Κωτσιούλα) Αλεξίου το 2010 σε συνομιλία που είχα μαζί του μου ανέφερε ότι μικρός είχε προλάβει κάποιες καλόγριες στον Πυργετό ενώ είπε πως μάλλον ήταν μετόχι της Μονής Σταγιάδων). Το.οικοδομικό .σύμπλεγμα σχημάτιζε ένα τεταρτοκύκλιο με την χορδή του προσανατολισμένη βορειο-ανατολικά. Είναι κτισμένος σίγουρα πριν το 1761,συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε από την χρονολόγηση του τέμπλου η οποία μαρτυρείται από την σκαλιστή ανάγλυφη μεγαλογράμματη επιγραφή ενός στίχου στο κάτω μέρος του άνω τμήματος του υπέρθυρου της Ωραίας Πύλης του τέμπλου: +ΤΟ ΠΑΡΩΝ ΕΡΓΩΝ ΕΓΙΝΕ ΔΙΑ ΧΙΡΟC ΑΘΑΝΑCΙΟΥ ΕΠΙ ΕΤΟΥC 1761. Στο δυτικό άκρο του τόξου πρέπει να υπήρχαν αποθήκες, μετά κελιά, μετά μια μικρή (δευτερεύουσα) πύλη μαζί με το καμπαναριό, μετά κελιά επί μάκρον, έπειτα η κεντρική είσοδος και μετά η τράπεζα, ένα μακρόστενο κτίριο στο νότιο άκρο του τόξου και εκτεινόταν στη νότια πλευρά του οικοδομικού συμπλέγματος ενώ καταλάμβανε το ήμισυ της νότιας πλευράς, έπονταν το νεκροταφείο όπου στο ΝΑ άκρο ήτο το οστεοφυλάκιο το οποίο και αποτελούσε και το κέντρο του νοητού κύκλου. Το οστεοφυλάκιο ήταν λιθόκτιστο και διασώθηκε μέχρι και την δεκαετία του 1970 όπως και ο περίβολος του νεκροταφείου του οποίου παλιά λιθόκτιστα τμήματα διασώζονται ακόμη. Στο μέσο της δυτικής πλευράς του συγκροτήματος βρίσκεται η δυτική πλευρά του Ιερού Ναού και ο ναός εκτείνεται ως το μέσον του συγκροτήματος. Όλη η δυτική πλευρά πρέπει να είχε περιτοίχιση η οποία από το ΝΔ άκρο του οστεοφυλάκιου που η δυτική του πλευρά αποτελούσε μέρος της περιτοίχισης έως το ΒΔ άκρο της αποθήκης της οποίας η δυτική πλευρά αποτέλεσε κι’αυτή μέρος της δυτικής περιτοίχισης του συγκροτήματος όπου επεκτείνονταν λίθινος τοίχος,στο ύψος.περίπου μέσου ανδρός της εποχής κι από άκρον εις άκρον η απόσταση ήταν περίπου 58m. Ομοίως στη νότια πλευρά του οικοδομικού συμπλέγματος από το ΝΑ άκρο του οστεοφυλακίου έως το ΝΑ της τράπεζας (πιθανόν να ήταν η αρχική χρήση του ΝΑ κτίσματος) του οποίου ο νότιος τοίχος αποτελούσε μέρος της περίφραξης, η δε υπόλοιπη περίφραξη της αυτής πλευράς συμπληρώνονταν με λιθόκτιστο τοιχίο, ύψους πιθανόν μέσου ανδρός της εποχής, μήκος από άκρον εις άκρον περίπου 68 μέτρα. Το δε νοητό τεταρτοκύκλιο από το ΒΑ άκρο εις ΝΑ του εν λόγω συγκροτήματος σχημάτιζε περιφέρεια μήκους 84 μέτρων περίπου. Πλην του κτιρίου που ήταν επικολλημένο το καμπαναριό και το οστεοφυλάκιο που ήταν λίθινα, τα υπόλοιπα κτίρια πρέπει να ήταν πλινθόκτιστα. Στο λιθόκτιστο κτίριο δίπλα στο καμπαναριό στεγάστηκε αρχικά το δημοτικό σχολείο το οποίο διέθετε και υπόγειο ενώ ήτο υψωμένο 3 – 4 σκαλοπάτια από έδαφος. Το αυτό κτίριο γκρεμίστηκε μαζί με το καμπαναριό στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Σε δε μέρος των κελιών μετέπειτα στεγάστηκε το δεύτερο δημοτικό σχολείο όπου μεταφέρθηκε εκεί λόγω της κακής κατάστασης του αρχικού κτιρίου. Στο κατά σειρά δεύτερο κτίσμα, όπου μεταστεγάστηκε το σχολείο, υπήρχε υπόγειο διώροφο με πέτρινο θόλο διαστάσεων 5x5 μ. περίπου. Τα δε πλίθινα κτίρια πρέπει ήδη στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα να ήταν σε κακή κατάσταση και να είχαν κατάρρευση προπολεμικά. Το παρεκκλήσιο του Αγίου Ευθυμίου: Στο βόρειο τμήμα του ναού, όπου σώζεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Ευθυμίου, η μεσοτοιχία με τον κυρίως ναό είναι αγιογραφημένη ενώ ο βορεινός τοίχος είναι καλυμμένος με νεώτερο σοβά. Πιθανόν να είχε και εκεί κάποιες αγιογραφίες οι οποίες δεν διασώθηκαν, ενδέχεται να μην υπήρχε σε πρώτη φάση τοίχος και να υπήρχε ένα βορεινό χαγιάτι που να κλείστηκε αργότερα και έτσι σχηματίστηκε το παρεκκλήσιο. Το ίδιο πρέπει να συνέβη με τον πρόναο που μαζί με το παρεκκλήσιο αποτελούν ένα ενιαίο χώρο. Δυστυχώς δεν σώζεται το τέμπλο του παρεκκλησιού. Το δάπεδο καλύπτεται από λίθινες πλάκες και σε ορισμένα σημεία από κεραμικές. Η αγιογράφηση: Ο κυρίως ναός πρέπει να ήταν αρχικά ολόγραφος, δηλαδή να είχε αγιογραφηθεί και η οροφή του ναού αλλά με την πάροδο τον ετών οι τοιχογραφίες να είχαν σβηστεί πάρα πολλά χρόνια πριν γίνει επισκευή της στέγης στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Στις υπάρχουσες αγιογραφίες πρέπει να εργάστηκαν πάνω από τρεις αγιογράφοι. Κάτω από τις παλιές υπάρχουν όπως φαίνεται σε κάποιο σημείο στο ιερό και άλλες παλιότερες πιθανόν σε λευκό φόντο (στις υπάρχουσες κυριαρχεί το μπλε φόντο). Η τεχνοτροπία είναι αυτή των Σαμαριναίων αγιογράφων του 19ου αιώνος. Ο τρόπος αγιογράφησης δείχνει λαϊκούς ζωγράφους και πιθανόν να επρόκειτο για συνεργείο αγιογράφησης όπου ο πιο αξιόλογος από αυτούς ο οποίος έκανε και την περισσότερη εργασία παρουσιάζει πολλά αξιόλογα στοιχεία τα οποία έχουν να κάνουν με την έκφραση των προσώπων των αγίων. Επίσης έχουν γίνει διορθωτικές επεμβάσεις πάνω σε φθαρμένες αγιογραφίες από μεταγενέστερους αγιογράφους. Ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία έχουν οι εικόνες του τέμπλου πιθανόν παλαιότερες της αγιογραφήσεως του 1864 με κάποια Σλάβικα στοιχεία στην τεχνοτροπία διαφορετικού αγιογράφου. Και ο χώρος του πρόναου και του παρεκκλησιού είναι αγιογραφημένος με εικόνες της αποκαλύψεως αλλά δεξιά και αριστερά της εισόδου στο ναό διασώζονται οι μορφές του Ιησού και των Αγίων ιδιαίτερα εκφραστικές και σε καλή κατάσταση.
ΔΥΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΠΑΛΙΟΥ Ι.Ν.ΑΓ.ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΥΡΓΕΤΟΥ
Βιβλιογραφία-Πηγές πληροφόρησης:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
