Αναφορές στον Πυργετό στον Β΄ Κώδικα της Μητροπόλεως Τρίκκης (1828-1865)

( ή Κώδικα Βαρλαάμ, αρ. 287).

 

    Ένα σημαντικό βιβλίο για την περιοχή Τρικάλων εξέδωσε το 2013 ο Φιλολογικός, Ιστορικός, Λογοτεχνικός Σύνδεσμος Τρικάλων (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) με την υπογραφή του φιλολόγου και δρος ιστορίας, Θεοδώρου Νημά. Πρόκειται για το βιβλίο με τον παρακάτω τίτλο:

Ο Β΄ Κώδικας Τρίκκης

ή Κώδικας Βαρλαάμ, αριθ. 287.

Ήτοι Εκκλησιαστική, Κοινωνική, Οικονομική

και Εκπαιδευτική Ιστορία των Τρικάλων 

από το 1828 έως το 1865 .

    Ο Β΄ Κώδικας της Μητροπόλεως Τρίκκης (1828-1865), είναι γνωστότερος στους ερευνητές ως Κώδικας Βαρλαάμ, αριθ. 287, επειδή φυλάσσεται στην ομώνυμη Ιερά Μονή των Μετεώρων, και είναι συνέχεια του Α΄ Κώδικα Τρίκκης (1688-1857). Φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη [ΕΒΕ, αριθ. 471] και χρονολογείται στον ΙΘ΄ αιώνα, από το έτος 1828 έως το 1865.

    Τα κεί­με­να που είναι κα­τα­χω­ρι­σμέ­να στον Κώ­δι­κα  είναι διαφόρων συγγραφέων, διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου. Καταγράφονται εκκλη­σιαστικές και αστικές πρά­ξεις, εκκλησιαστικά περιουσιακά στοιχεία, ιερά και άλλα σκεύη, βι­βλί­α, αποσπά-σμα­τα από έργα αρχαί­ων και εκκλη­σια­στικών συγ­γρα­φέ­ων, λογιστικά και φορολογικά στοιχεία, εισφο­ρές, έξο­δα, πληρωμές δασκά­λων, συντήρηση σχολείων και κ.λ.π.

 

     Οι αναφορές του Κώδικα στον Πυργετό (στις σελίδες του προαναφερόμενου βιβλίου) είναι οι  ακόλουθες:

 

φ. 19β [1^η στήλη]                                                                                                          

 

     Όπου έχουμε  καταγραφή χωραφιών των ναών των επισκοπών Τρίκκης, Σταγών και Γαρδικίου και αναφέρονται τα μερίδια των εκκλησιών της πολιτείας Τρίκκης, και της Αγίας Μονής και των χωρίων, τα μερίδια  του Πυργετού είναι δυο (2).

 

φ.20α

Πρωτότυπο:

     « =1851=φευβρουαρίου 8:σιμείωσις του της Αγ.εκκλησίας – Δίσκου των Ιερών εκκλησιών τη<ς> πόλιος Τρίκκης:

Γρόσια      

25: του Πυργετού »

Επεξήγηση:

      Στα έσοδα από δίσκους των ναών των Τρικάλων στις 8 Φεβρουαρίου 1851 καταγράφονται 25  γρόσια εκ του Πυργετού.

φ.119β

Πρωτότυπο	Επεξήγηση
1840:απριλλί(ου):4: Ο λογαριαμός των εισοδημάτων κυρίων και τυχιρών της επαρχίας Τρίκκης, επί της αρχιερατείας Κυρίου Κυρίλλου, έως 1841:απριλίου:4: επιτροπεύοντος του οικονόμου Πυργετού κύρ Θεοδωρί Βαίου:	Από 4 Απριλίου 1840 έως 4 Απριλίου1841, ο λογαριασμός των εισοδημάτων, κυρίων και τυχερών, της επαρχίας Τρίκκης επί της αρχιερατείας κ. Κυρίλλου, επιτροπεύοντος του διαχειριστή της εκκλησιαστικής περιουσίας του Πυργετού κύρ Θοδωρή Βαΐου.
:χωρίον Πυργετός	εισοδήματα & τυχερά από τον Πυργετό
.32: :π        Μήτρος Ζαλιώτης	Ο Μήτρος Ζαλιώτης έδωσε 32 γρόσια.
.25: :          Ευθύμιος Μάστορας μαρτ.11	Ο Ευθύμιος Μάστορας, στις 11 Μαρτίου 1841, έδωσε 25 γρόσια.
.10: :          Κωνσταντής παπ(α):Δημήτρης:μ:11	Ο Κωνσταντής γιος του παπα-Δημήτρη στις 11 Μαρτίου 1841 έδωσε 10 γρόσια.
.25:            Αναστάσης Κρανιώτης μ:26	Ο Αναστάσης Κρανιώτης στις 26 Μαρτίου 1841, έδωσε 32 γρόσια.
..5:20         Μιχάλης Πυργετού μρ. 26	Ο Μιχάλης από τον Πυργετό, στις 26 Μαρτίου 1841, έδωσε 5 γρόσια και 20 παράδες.
..5:20         αος:γ: Κώστας Γιανάκου:	Στον πρώτο γάμο που έγινε σε απροσδιόριστο μήνα  ο Κώστας Γιανάκου έδωσε 5 γρόσια και 20 παράδες.
..5:20        αος: γ: Σαρμαντάς	Στον πρώτο γάμο που έγινε σε απροσδιόριστο μήνα  ο Σαρμαντάς  έδωσε 5 γρόσια και 20 παράδες.
.21:            γος:γ: Κωνσταντής του Χρίστου:φ:8	Στον τρίτο γάμο που έγινε  τον μήνα Φεβρουάριο (στις   του 1841, ο Κωνσταντής του Χρίστου έδωσε 21 γρόσια.
129:20	Σύνολο εσόδων 129 γρόσια και 20 παράδες.
	Σημειώσεις:      i.1 γρόσι = 40 παράδες     ii. Οικονόμος: εκκλησιαστικό αξίωμα (αφορά την ιεραρχία των ιερωμένων) ή διαχει-ριστής της εκκλησιαστικής περιουσίας· τίτλος που αφορά κάποιον λαϊκό που επιτελεί αυτή τη διαχείριση.

 

 

 

φ.123α

Πρωτότυπο	Επεξήγηση
όσα από μπεκαήν Γρηγορί(ου):	όσα υπόλοιπα ή καθυστερούμενα από κάποιον  Γρηγορίου που προφανώς είχε δοσοληψίες με την μητρόπολη. [σημ: μπεκαήν (η) = υπόλοιπο, καθυστερούμενα].
30: από Πυργετόν κρασιού	30 γρόσια από το κρασί του Πυργετού που δόθηκε ως εισφορά  (προφανώς υπήρξε αγοραπωλησία).
82: από Πυργετόν ομοίως	82 γρόσια από βοήθεια ( το «ομοίως» ανάγεται στην προηγούμενη καταγραφή αυτής του πρωτότυπου : « 55: από βοήθεια Βάνια » ). Εδώ με κάθε επιφύλαξη μάλλον πρόκειται για δανεισμό.

 

      Σημ.: Διόλου απίθανο ο Γρηγορίου να είχε αναλάβει την είσπραξη εισοδημάτων και τυχερών για  λογαριασμό της μητρόπολης.

 

φ.123β [2^η στήλη]

Πρωτότυπο:

« Ονομαστική σημείωσις της βοήθειας τα 14.685 εκ των οποίων εσυνάχθηκαν έως τώρα

 Επεξήγηση:

       Στην ονομαστική κατάσταση της πιθανόν έκτακτης βοήθειας που εκλήθησαν να προσφέρουν στη μητρόπολη Τρίκκης οι ενορίες και τα χωριά της επαρχίας της κατά τη χρονική περίοδο 4 Απριλίου 1840 έως 4 Απριλίου1841, φαίνεται ότι ο Πυργετός είχε συγκεντρώσει και πρόσφερε  450 γρόσια.

      Το τελικό ποσό που συγκεντρώθηκε από όλη την επαρχία ήταν 14.685 γρόσια και το προσφερθέν χρηματικό ποσό εκάστης ενορίας και έκαστου χωριού σε γρόσια καταγράφεται λεπτομερώς στην αυτή κατάσταση.

φ.128α

 

Πρωτότυπο:

 

«όσα από Δευτέρι σχολείων βοίθια

 

Επεξήγηση:

 

       Στο φ.128^α, όπου καταγράφονται εισφορές των χωριών υπέρ των σχολείων των Τρικάλων, καταγράφεται ότι στις 29 Απριλίου 1841 από τον Πυργετό δόθηκαν 100 γρόσια.

φ.124β

Πρωτότυπο:

      «Ονομαστική σημείωσις του κανονικού γενήματος σιτάρη και καλαμπόκη εκ των οποίων εσυνάχθη έως τώρα  (4 Απρ. 1840).

Επεξήγηση:

      Στην ονομαστική κατάσταση της κανονισμένης προσφοράς στην μητρόπολη από την παραγωγή σιταριού και καλαμποκιού εκ των οποίων είχε συναχθεί έως την 4^η  Απριλίου1840  φαίνεται ότι ο Πυργετός είχε ορισθεί να προσφέρει  197,4 κιλά και πρόσφερε ολόκληρη την ποσότητα χωρίς να αφήσει υπόλοιπο.

Σημειώσεις:

   i.      Λουτζέκι, (ή ολτσέκι ή αλτσέκι), (το), = παλιά μονάδα μέτρησης δημητριακών ίση με 28,2 κιλά.

 ii.      Μπεκαές = υπόλοιπο

φ.126α

Πρωτότυπο	Επεξήγηση
« τα όσα δίδωμεν τον κάθε έναν χρέως επαρχιακόν του αγίου Λάρισσης και ετέρων οπού χρεωστούνται » (28 Ιουν. 1841).	Τίτλος της ενότητας η οποία ακολουθεί από όπου πληροφορούμαστε ότι η καταγραφή στον κώδικα έγινε στις 28 Ιουνίου του 1841 και όπως φαίνεται στο τέλος της ενότητας στο πρωτότυπο κείμενο, η καταγραφή έγινε στην επισκοπή Τρίκκης, όπου συνεδρίασε η αρμόδια 9μελής επιτροπή.
1840:απριλλίου:4: έως 1841:απριλίου:4: τα όσα δίδωμεν τον κάθε έναν χρέως επαρχιακόν του αγίου Λαρίσσης και ετέρων οπού χρεωστούνται ονοματοδώς ως κάτωθεν φαίνονται .	Υπότιτλος της ενότητας, από όπου πληροφορούμαστε ότι ακολουθεί η λεπτομερής  ονομαστική καταγραφή των πληρωμών, όσων χρεών υποχρεούνται η επισκοπή Τρίκκης να πληρώσει για τον άγιο Λαρίσσης καθώς και σε διάφορους άλλους. Η οικονομική αυτή δραστηριότητα καλύπτει την χρονική περίοδο από 4 Απριλίου 1840 έως 4 Απριλίου1841.
.. 700: .. ο μισθός του οικονόμου Πυργετού αλέλ χισάπη*	Δόθηκαν προκαταβολή 700 γρόσια έναντι λογαριασμού στον διαχειριστή της εκκλησιαστικής περιουσίας του Πυργετού για τον μισθό του.

* Σημ.: αλέλ χισάπη = προκαταβολή, έναντι λογαριασμού

φ.126β

Πρωτότυπο		Επεξήγηση
.4.905:..:	Ελήφθησαν δάνεια δι’ ομολογίας επιτρόπων , οικονόμου Τρίκκης, οικονόμου Πυργετού, κυρ Δημητράκη Σιομά, και κυρ Θεοδωρή Βαΐ-ου  μετά τόκου έως Αυγούστου 10:	Εδώ φαίνεται ότι ελήφθησαν δάνεια με λήξη  τη 10η Αυγούστου 1840 ή 1841 για λογαριασμό της μητρόπολης Τρίκκης αξίας 4.905 γρόσιων,  με έντοκα γραμμάτια  υπογεγραμμένα από τον οικονόμο της Τρίκκης Δημητράκη Σιομά και τον οικονόμο του Πυργετού Θεοδωρή Βαΐου.

φ.127α   [2^η στήλη]

Πρωτότυπο			Επεξήγηση
Εισοδήματα της Επισκοπής Τρίκκης από εισφορές ενοριτών των εκκλησιών της (28: Ιουν. 1841)			Τίτλος της ενότητας η οποία ακολουθεί, από όπου πληροφορούμαστε ότι στις 28 Ιουνίου του 1841 έγινε καταγραφή, στον κώδικα των εισοδημάτων της επισκοπής Τρίκκης που προήλθαν από εισφορές ενοριτών των εκκλησιών της.
1841: απριλλί(ου) 4: έως 1841: ιουνίου: 28. Σημείωσις της άντικρυς Σούμας Γροσίων: 3650: ονοματοδός Δευτέρι οπού εσύναξαν ως κάτωθεν φαίνονται ονοματο<δώς> προς 3 ημ(έρες)			Υπότιτλος της ενότητας από όπου πληροφορούμαστε ότι ακολουθεί η λεπτομερής  ονομαστική καταγραφή των εισοδημάτων της επισκοπής Τρίκκης που προήλθαν από εισφορές ενοριτών των εκκλησιών της. Οι εισφορές καλύπτουν τη χρονική περίοδο από 4 Απριλίου 1841 έως 28 Ιουνίου1841.
Άγιος Αθανάσιος Πιργιτό			Εισφορές από τον Άγιο Αθανάσιο Πυργετού
5:	από:1:πρθ ο Γιώργης                  απρ:	9	Την 9η Απριλίου 1841 ο Γιώργης πρόσφερε 5 γρόσια για να μνημονευτεί στην πρόθεση.
5:	από:1:πρθ Ανθίτζα                     απρ:	9	Την 9η Απριλίου 1841 η  Ανθίτζα     πρόσφερε 5 γρόσια για να μνημονευθεί στην πρόθεση.
20:	από:Λιτο<υρ>γία της χώρας       μαΐ	13	Την 13η Μαΐου τελέστηκε λειτουργία από την οποία προήλθαν τα 20 γρόσια που δίνονται στην επισκοπή Τρίκκης ως εισφορά.
25:	από: πρθ ο Αναστάσης Σαρμανιώτης		Ο Αναστάσης Σαρμανιώτης πρόσφερε 25 γρόσια για να μνημονευθεί στην πρόθεση.
55:			Συνολικό συγκεντρωθέν ποσό 55 γρόσια.

φ.31α

Πρωτότυπο:

      «Λογαριασμός του Κύρ κώνστα Πανά, όστις εστάθη επίτροπος εις την Ιεράν εκκλησία: της Αγίας Φανερωμενης, από 1831:φευρ:10: κατά την όπισθεν σημείωσιν, έως 1833:μαρτίου:1:όσα παραδίδει είς κύριον νάχτι ταύτης της εκκλησίας τοις επιτρόποις ,τω γιαννάκη Στερίου: τω Γερωργίω: Κ:Λαμπαδάρη, και τω Μιχαήλ Αθανασίου:

Είς Γιαννούλαν Πυργετό 16:20 »                               

Επεξήγηση:                  

      Την 1η Μαρτίου 1833, ο κύρ Κώνστας Πανάς, επίτροπος στην εκκλησία της Φανερωμένης φαίνεται ότι αποδίδει λογαριασμό σε άλλους 3 επιτρόπους της αυτής εκκλησίας και καλύπτει οικονομική δραστηριότητα από την 10η Φεβρουαρίου 1831 έως την 1η Μαρτίου 1833, από όπου φαίνεται ότι δόθηκαν εις Γιαννούλαν στον Πυργετό 16 γρόσια και 20 παράδες.

φ66α-φ66β                  

Πρωτότυπο:

      «1838. Μαΐου 12. Σημείωσις των εξόδων των Γενομένων εις την κατασκευήν ταβανίου, μπάνκων, και λοιπών της Αλληλοδιδακτικής Σχολής, ως επομένως:

Είς 40 λάστρες* τζάμια από οικονόμον Πυργετού προς 5 γρ.τη μίαν >>200.. »

Επεξήγηση:

      Στην κατάσταση εξόδων για την κατασκευή του κτιρίου της αλληλοδιδακτικής σχολής Τρικάλων φαίνεται ότι 40 υαλοπίνακες πάρθηκαν από τον οικονόμο του Πυργετού προς 5 γρόσια έκαστος, δηλ. δόθηκαν 200 γρόσια σύνολο.

*Σημ.: λάστρες τζάμια = υαλοπίνακες

φ. 68α [α΄στήλη]

       Στις 30 Νοεμβρίου 1838 έχουμε καταγραφή των γροσίων, τα οποία οφείλουν να πληρώνουν κατ’ έτος οι εκκλησίες της πόλεως και της επαρχίας Τρίκκης για τους μισθούς των δασκάλων. Έτσι έχουμε για τον Πυργετό την παρακάτω αναφορά:

« Πυργετός 150 Γρόσια »

φ. 70β

      Στις 3 Οκτωβρίου 1844 σε συνέλευση των επισκόπων ― Λαρίσης Ανανία, Τρίκκης Ιωσήφ, Σταγών Κυρίλλου και των προκρίτων Τρίκκης και Σταγών ― αποφασίσθηκε ο διορισμός εφόρων και ο καθορισμός εισφορών υπέρ των σχολείων των Τρικάλων. Έτσι, στο φ.70β έχουμε αναφορά στον Πυργετό, όπου βλέπουμε ότι η εισφορά του Πυργετού είχε  καθορισθεί στα 150 γρόσια.