Η δολοφονία του αρματωλού του Ασπροποτάμου Στέργιου Στουρνάρη στον Πυργετό Τρικάλων

 

       Είναι γνωστός ο χαλασμός των Στουρναραίων και των άλλων αρματολών το 1830 στα Τρίκαλα αλλά δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες, όπως αυτή που αφορά τον ακριβή τόπο δολοφονίας του Στέργιου Στουρνάρη*.

       Η δολοφονία του αρματολού του Ασπροποτάμου,  Στέργιου Στουρνάρη από τους Τούρκους στον  Πυργετό Τρικάλων είναι μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας, που ήρθε στο φως από την ενθύμηση  σε μηνολόγιο της Αγίας Παρασκευής Φλαμουλιού.Το αρματολίκι του Ασπροποτάμου άρχιζε από την Πόρτα (Πύλη) στα ριζά του Κόζιακα και περιλάμβανε όλο τον ορεινό όγκο από την Πίνδο ως το Σούλι.

        Ο Νικόλαος Στουρνάρης ανέλαβε τη διεύθυνση του αρματολικιού του Ασπροποτάμου με απόφαση του Αλή Πασά το 1812. Αφού εφονεύθη ο Νικόλαος κατά την έξοδο της φρουράς του Μεσολογγίου (20 Απρ. 1826), τότε ο αδελφός του Στέργιος τον διαδέχτηκε στο αρματολίκι.

Τον Στέργιο εφόνευσαν Τουρκαλβανοί το 1830 στα Τρίκαλα όταν ο Ρεσίτ Πασάς, μέγας βεζίρης, με διάταγμα του Σουλτάνου πρόσταξε να φονεύσουν όλους τους αρματολούς. Ο  Στέργιος δολοφονήθηκε από τον γιό του Αλβανού Σούλτσε Κόρτσα, τουρκαλβανό «μπίμπαση» (χιλίαρχο) του Κιουταχή· ο πατέρας του Σούλτζε Κόρτζα ήταν ντερβέναγας Τρικάλων από το 1822. Προσκεκλημένος ο Στέργιος μετέβη στα Τρίκαλα και όταν μπήκε στην αγορά του επιτέθηκαν οι Τουρκαλβανοί και οι Οθωμανοί και εφόνευσαν αρκετούς από αυτούς που είχε μαζί του. Ο ίδιος διέφυγε στον Πυργετό ενώ άλλοι στις Καρυές. Επίσης οι Τούρκοι έσφαξαν και όσους συγγενείς του βρήκαν στο χωριό της Πόρτας.

       Η ενθύμηση με τον θάνατο του αρματολού Στέργιου Στουρνάρη στον Πυργητό :

«κανω θήμησιν τον κιρόν όπου χάλασαν τον καπητάνο/ στέργιο στορνάρη ης χορήον περγιοτό κ(αι) άλα πα/ληκάρηα τα έκοψαν ηστα Τρήκαλα κ(αι) άλα / μέρη κράτησαν πόλημον ηστο χορηον / καρές κ(αι) της δέκα όρης νηχτός ετρήπη/σαν σπήτη κ(αι) έφηγαν τον κυρόν του γκέρ/τζηγα τους 1829 δεκεμβρίου 11».

        Η ενθύμηση αυτή, με τις σημαντικές πληροφορίες που μας παρέχει, είναι γραμμένη σε ένα έντυπο Μηνιαίο της παλιάς Αγίας Παρασκευής του Φλαμουλίου.

       Τα ιστορικά γεγονότα, στα οποία αναφέρεται, έχουν ως εξής:

       Το 1830 οι Τούρκοι αποφάσισαν να καταργήσουν τα αρματολίκια και να εξοντώσουν τους καπεταναίους για να μην αποτελούν εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις των συνόρων του νέου ελληνικού κράτους. Για την επιτυχία αυτού του σκοπού ο Κιουταχής Πασάς ― στον οποίον ανατέθηκε η εκτέλεση ― συνέλαβε την ιδέα να καλέσει όλους τους αρματολούς στα Τρίκαλα για την ανανέωση των συμφωνιών τους, τάχα· στην πραγματικότητα όμως για να τους σκοτώσει.

       Ο Κασομούλης έγραψε σχετικώς τα εξής:

       « […] Συλλαβών την ιδέαν μίαν και την αυτήν ημέραν να φονεύση εν γένει τους αρματωλούς καπιταναίους της Ρούμελης, εξέδωκεν διαταγήν μυστικήν προς όλους τους ντερβεναγάδες, αλλά μη επιτυχών <εις το σχέδιον> εφόνευσεν, την 12 Δεκ. 1830, τον Στέργιον Στορνάρην και Σωτήρην Λιακατάν με έως 100<αρματωλούς> εις τα Τρίκαλα […]. Οι λοιποί Νάσιος Μάνδαλος, Ψειραίοι, Ζιάκας Χασιών, Σωτήρης Στράτου Αγράφων […] εσώθησαν […] ».

       Στο ίδιο γεγονός αναφέρεται και ο κώδικας της Παλιοκαρυάς της Δεσκάτης:

        « […] Εν έτει 1830, Δ/ρίου 12. Αφόντας εκυνήγησε ο σατραζάμης** τους καπεταναίους όλους και δεν άφησε ουδέ έναν, και όλοι έγιναν ραγιάδες. Και όσοι εκρύβησαν εις τρύπες τους έπιασαν με τις φαμελιές τους με κακόν τρόπο […] ».

       Στις δύο προαναφερόμενες πηγές (Κασομούλη, Κώδικα της Παλιοκαρυάς) καθώς και στην Γενική Εφημερίδα, αναφέρεται ότι τα γεγονότα συνέβησαν στις 12.12.1830 ενώ στην ενθύμησή μας στις 11/12/1829. Φαίνεται πως ο ενθυμησιογράφος αντέγραψε από άλλο βιβλίο την ενθύμηση αυτή και δεν διάβασε σωστά την χρονολογία. Τα γεγονότα συνέβησαν το βράδι της 11ης προς την 12η Δεκεμβρίου του 1830.

       Η ενθύμηση μας δίνει και άλλες λεπτομέρειες. Τον Στέργιο Στορνάρη τον σκότωσαν στον Πυργετό, ενώ τους άλλους αρματολούς (παλικάρια) στα Τρίκαλα. Μερικοί όμως, οι οποίοι αντελήφθηκαν νωρίς τις διαθέσεις των Τούρκων, κατέφυγαν στο χωριό Καρυές, οχυρώθηκαν σε ένα σπίτι και πολέμησαν μέχρι τις 10 το βράδυ. Βλέποντας ότι δεν μπορούσαν να κρατήσουν πολύ, τρύπησαν το πλινθόχτιστο ― προφανώς ― σπίτι και έφυγαν μακριά χωρίς απώλειες.

      Τα γεγονότα αυτά συνέβησαν τον καιρόν που ήταν διοικητής των Τρικάλων ο Γκέρτζηγας. Ο αναφερόμενος ως διοικητής των Τρικάλων Γκέρτζηγας πρέπει να είναι ο Σούλτζε Κόρτζα, πιθανόν η σωστή προφορά του Γκέρτζηγα να είναι Κόρτζαγα*** και από παραφθορά να πήρε την μορφή που γράφεται στην ενθύμηση.

      Η δολοφονία του Στέργιου Στουρνάρη πρέπει να έγινε στη θέση (Γ)κορτζάμπια στον Πυργετό  που είναι δύο τοποθεσίες το Μέγα(λο) (Γ)κορτζάμπεη  και  Μικρό (Γ)κορτζάμπεη και η μία αποτελεί συνέχεια της άλλης.

      Πιθανόν η τοποθεσία Μέγα(λο) (Γ)κορτζάμπεη να άνηκε ως κτήμα στο Σούλτζε Κόρτζα που μάλλον καταγόταν από την περιοχή της Κορυτσάς (αλβανικά: Korça- bej) και ίσως το Μικρό (Γ)κορτζάμπεη να άνηκε στο γιο του.

       Ενδέχεται η ονομασία στην τοποθεσία αυτή να  προήλθε από το γεγονός ότι εκεί έγινε και η δολοφονία του Στέργιου Στουρνάρη από το γιο του Σούλτζε Κόρτζα, παρουσία του πατέρα του Κορτζάμπεη και ανάλογα από τα σημεία που στέκονταν ή είχαν στήσει ενέδρα οι Κόρτζα να πήραν και την αντίστοιχη ονομασία.

 

Σημειώσεις:

* Στουρνάρη ή Στορνάρη ή Στορνάρα ή Στουρνάρα.

**Σατραζάμης: ο αρχιστράτηγος. Εννοεί τον Κιουτάχη πασά.

***(αλβανικά: Korça-aga)

Βιβλιογραφία-Πηγές πληροφόρησης:

 

1.        Αρσένιος Λάζαρος, Η Θεσσαλία στην Τουρκοκρατία, εκδ. ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ.

2.        Γενική Εφημερίς, φ. 3.1.1831.

3.        Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδοτική Αθηνών, τόμοι 11-15.

4.        Κασομούλης Νικ., Απομνημονεύματα της επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833, εκδ. οίκος Χ. Κοσμαλάκη, Α΄ τόμος.

5.        Κασομούλης Κ. Νικ., Ενθυμήματα Στρατιωτικά, Αθήναι, εκδόσεις Κοσμαδάκης, τόμος Γ, σελ.: 345, σημ. 1΄.

6.        Κατσόγιαννος Ν., Τα Τρίκαλα και οι συνοικισμοί τους, σελ. 353-364.

7.        Μπαρούτας Κώστας (1997), Νέα στοιχεία για τους Στουρναραίους με βάση ένα ανέκδοτο οθωμανικό έγγραφο, ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, τόμος 32, σελ. 247-253.

8.        Οι Στουρναραίοι του Ασπροποτάμου του Υποστρατήγου ε. α. Γ. Βασιλείου.

9.        Παπαρρηγόπουλος Κ., Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδόσεις Αλέξανδρος, τόμος 8.

10.    Πράππας Γρηγόρης (1999), Ενθυμήσεις από τα χωριά των Τρικάλων Αγία Κυριακή, Καρυές και Φλαμούλι, 1775-1886, ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, τόμος 36, σελ. 177-192.

11.    Πράππας Γρηγόρης (2000), Ενθυμήσεις από τα χωριά των Τρικάλων Καρυές και Φλαμούλι, 1755-1894/95, ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, τόμος 37, σελ. 263-270.

12.    Σπανός Κώστας (1980), Οι κλεφταρματολοί Ψειραίοι της Δεσκάτης και το αρματολίκι των Χασίων, ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 1, σελ. 45-46.

13.    http://www.smy.gr/content/smycontent/files/efimerida/pdf/EfimeridaSxolisTefxos39.pdf

14.    http://lamprogiorgos.blogspot.gr/2012_11_01_archive.html

15.    http://lamprogiorgos.blogspot.gr