ΠΥΡΓΕΤΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΠΟΛΕΜΩΝ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ
ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ
ΕΙΔΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΥΡΓΕΤΟΥ (16ο ΤΡΙΚΑΛΩΝ)
ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
=> Τα τοπωνύμια τoυ Πυργετού
=> Η Πλινθοκτιστη δόμηση
=> Ποτάμια,φλέβες και υδροβιότοποι
ΕΝΘΥΜΗΣΕΙΣ
ΔΙΑΦΟΡΑ
 

Τα τοπωνύμια τoυ Πυργετού

Τοποθεσίες
 
Αμπελόκηποι: Η περιοχή που εφάπτεται των σιδηροδρομικών γραμμών ως το γήπεδο Πυργετού και βορειοανατολικά του 2ου ΕΠΑΛ.
Η Αργυρολίμνη: Στον Πυργετό αναφέρεται το υδρωνύμιο Αργυρολίμνη σε βυζαντινά έγγραφα ( Βλ. Κ. Σπανός κ.ά., Η Βυζαντινή Θεσσαλία, όπ. παρ., σελ. 27).
Πιθανώς ήταν κάποιο έλος κοντά στο ποτάμι Πυργετός, που επικοινωνούσε μ’ αυτό, και είχε οπωσδήποτε ψάρια, ίσως και κάποια μονόξυλα (βάρκες).
Από τις σχετικές έρευνες στην γύρω περιοχή κι’ από μαρτυρίες κατοίκων του συνοικισμού κι’ από τοπογραφικά σχεδιαγράμματα παλιών χαρτών κι’ αερογραφιών ένα τέτοιο έλος δίπλα στο ποτάμι, υπήρχε στην αρχή του συνοικισμού, δεξιά και αριστερά της σημερινής γέφυρας. Το έλος αυτό είχε άμεση επαφή με το ποτάμι και είχε μείνει ανέπαφο και μετά την Κατοχή.Σήμερα αυτό το έλος είναι μπαζωμένο και από την μια πλευρά του έχει κτιστεί πάνω του το νέο δημοτικό σχολείο.
Βαζουράκια: Η περιοχή βρίσκεται στα νότια της τοποθεσίας Πόργια και δίπλα στον Κουμέρκη.
Βαϊτσέντα: Η τοποθεσία βρίσκεται στα δυτικά του Νταλτάνι.
Βαρκό: Η τοποθεσία που βρίσκεται στις όχθες του Αγιαμονιώτη οπού το γήπεδο Πυργετού και γειτνιάζει με τους Αμπελόκηπους και τον Μεριά και το Γαρδικάκι.
Παλιός βοσκότοπος εξαγορασμένος από τους κατοίκους του Πυργετού.
Σήμερα υπάρχει ολοκληρωμένο δημοτικό αθλητικό κέντρο με γήπεδο ποδοσφαίρου.
Βούζια: Η τοποθεσία βρίσκεται νοτιοδυτικά του συνοικισμού. Παλιότερα, όπως το μαρτυρεί και το τοπωνύμιο, φύτρωναν εδώ πολλά βούζια (θαμνώδη φυτά).
Βούλια: Η τοποθεσία,στην πραγματικότητα επρόκειτο για έλος που βρισκόταν δίπλαστο Γεφυράκι και στον ποταμό Κουμέρκη,από όπου και τροφοδοτούνταν από τα νερά του.
Βρακιά: Στην τοποθεσία αυτή, που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του συνοικισμού, υπήρχαν 8 αγροτεμάχια, τα οποία ανήκουν στον Πυργετό και των οποίων το σχήμα έμοιαζε με το ανδρικό βρακί.
Γεφυράκι: Μικρή έκταση, δίπλα στον ποταμό Κουμέρκη, στον οποίο υπάρχει ένα παλιό πέτρινο γεφύρι.
Γκορτσοπούλα: Η περιοχή συνορεύει με τις Πλύστρες. Εδώ υπήρχαν παλιότερα, πολλές μικρές γκορτσιές (αγριοαχλαδιές).
Γκράβα: Το μέρος αυτό βρίσκεται στα νότια του Πολύζου. Το τοπωνύμιο είναι κυριωνύμιο.Το επώνυμο της οικογένειας αυτής υπάρχει ακόμα στον Πυργετό.
Ενδέχεται όμως να προέρχεται και από το σλαβικό крава (krava) που σημαίνει αγελάδα δεδομένου ότι υπήρχαν αρκετές αγελάδες που εκτρεφόταν στον Πυργετό έως τις μέρες μας και ίσως να ήταν ένας τόπος βοσκής τους.
      Γύφτος: Η τοποθεσία είναι δίπλα στο Κούτσουρο. Άγνωστο γιατί ονομάσθηκε έτσι, υπάρχουν οι παρακάτω εκδοχές:
             i      Κάποιος γύφτος είχε εγκατασταθεί ή το πιο πιθανόν σύχναζε εκεί και πιθανόν τρόχιζε και επισκεύαζε τα γεωργικά εργαλεία των αγροτών της περιοχής.
        ii      Άλλη εκδοχή είναι ότι ονομάζονταν έτσι ένα κακό δαιμονικό που εμφανίζονταν εκεί.
Δέση: μεσαιωνικό τοπωνύμιο το οποίον και σήμερα ακόμα λέγεται και βρίσκεται μεταξύ του συνοικισμού και του μύλου του Ματσόπουλου.
Η Δέση ήταν ένα φράγμα, που είχε φτιαχτεί λίγο πιο μακριά από τον μύλο και σε μέρος που ήταν σε μεγαλύτερο ύψος από την τοποθεσία του μύλου.
Παλιότερα το φράγμα ήταν φτιαγμένο από μεγάλους κορμούς δέντρων, τοποθετημένους οριζόντια ο ένας πάνω στον άλλο, για να γίνει ένας φράχτης. Οι κορμοί στηρίζονταν και στις δύο όχθες του ποταμού.
Πάνω στους κορμούς υπήρχαν καρφωμένα κάθετα άλλα ξύλα.
Πάνω εκεί ήταν τοποθετημένα μεγάλα κλαδιά δέντρων με πυκνό φύλλωμα, το ένα κλαδί πάνω στο άλλο, με προσθήκη χώματος, σχηματίζοντας ένα παχύ στρώμα.
Με τις βροχές το ποτάμι έφερνε ξερόφυλλα, ξερόχορτα, ξερόκλαδα ,χαμόκλαδα και λάσπη που κολλούσαν πάνω στο πρόχειρο αυτό φράγμα και έτσι σχηματίζονταν ένα πυκνό και στερεό σώμα, ένας φράχτης, που εμποδίζει να περνάει το νερό προς την κοίτη του ποταμού.
Μ' αυτό τον τρόπο το νερό μαζευόταν πίσω από τη δέση και σηκώνεταν στο ύψος που χρειάζοταν για να μπει στο μυλαύλακα ,το υπόλοιπο νερό αν πλεόναζε υπερπηδούσε τη δέση και σχημάτιζε ένα μικρό καταρράκτη.
Μυλαύλακας είναι το αυλάκι, που αρχίζει από τη δέση και φτάνει ως το νερόμυλο.
Καμιά φορά η κατεβασιά του ποταμού ήταν πολύ μεγάλη και τότε κατάστρεφε τη δέση, οπότε έπρεπε να τη ξαναφτιάξουν απ' την αρχή.
Η οποία επισκευή της δέσης γίνονταν συνήθως τέλος καλοκαιριού.
Καλογριά: Βρίσκεται πιο νότια της Τσιγαλιάς και είναι κυριωνύμιο.
Το μέρος παλιότερα πιθανόν να ήταν βακούφικο(εκκλησιαστικό κτήμα) και να το καλλιεργούσαν καλογριές καθότι έχουμε κάποιες προφορικές μαρτυρίες από υπέργηρους πυργετιανους για την ύπαρξη τους η΄ το καλλιεργούσε κάποια καντηλαναυτησα που την ονομάζανε και καλογριά .
Κάπρος: Η τοποθεσία είναι δίπλα στον Πηνειό, στα νότια του Κούτσουρου. Άγνωστο γιατί ονομάσθηκε έτσι υπάρχουν οι παρακάτω εκδοχές:
             i      ίσως από την εμφάνιση ενός κάπρου στην τοποθεσία αυτή και ίσως αποτελεί ένδειξη για την ύπαρξη διαδομένης και πλούσιας χοιροτροφίας,
        ii      η΄ την παραφθορά της λέξης κόπρος που μάλλον δεικνύει την ύπαρξη γενικότερης κτηνοτροφίας με την πιθανότητα ύπαρξης πολλών ποιμνιοστασίων στην εν λόγω περιοχή,
   iii      η΄ από τις βλάχικες λέξεις κάπρα και καπράρου που σημαίνουν αντίστοιχα γίδα και γιδοβοσκός.
        iv      η΄ από την αλβανική λέξη kaproj που σημαίνει ζαρκάδι κι από την εμφάνιση ενός ζαρκάδιου στην τοποθεσία αυτή .
             v      η΄ την παραφθορά της λέξης καραβόπορος
        vi      η΄ την παραφθορά της λέξης <<καπάρο>> μια και στην τοποθεσία αυτή την εποχή που οι συγκοινωνίες ήταν δύσκολες πέραν και ένθεν του Πηνειού ήταν τόπος συνάντησης και κλεισίματος συμφωνιών με τους κατοίκους των χωριών αντίπεραν του Πηνειού άποψη που ενισχύεται από το ότι στην εφαπτόμενη τοποθεσία Κούτσουρο παλιότερα, μάζευαν τους κορμούς δένδρων (κούτσουρα) που έριχναν στον Πηνειό άρα υπήρχε τουλάχιστον οικονομική δραστηριότητα ξυλεμπόρων και ξυλοκόπων και καθώς ήταν και το πέρασμα του ποταμού που γινόταν με κινητή πλατφόρμα σίγουρα οι εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές να ήταν πολύ συχνές.
 Αυτή την εκδοχή θεωρώ και ποιο πιθανή.
Επίσης οι τρεις πρώτες εκδοχές αποδυναμώνονται από το γεγονός ότι ο Πηνειός  
τις παλιότερες εποχές πλημμύριζε την περιοχή τακτικά αφού δεν υπήρχαν αναχώματα και οι βροχοπτώσεις ήταν περισσότερες οπότε το μέρος ήταν μάλλον ακατάλληλο για την ανάπτυξη κτηνοτροφίας πέριξ αυτού.
    Καραούλα: Η περιοχή αυτή βρίσκεται δυτικά προς τον Κουμέρκη ποταμό. Το τοπωνύμιο είναι ή κυριωνύμιο ή ονομάσθηκε έτσι γιατι καραούλι σημαίνει λόφος/ύψωμα με θέα σε καίριο σημείο και πιθανόν να υπήρχε κάποιο ύψωμα η’ τυμβος (μαγούλα) στη θέση αυτή η’ κάποια δραγασια οπου φυλαγαν «καραούλι>>.
Κόκκαλα: Τοποθεσία που βρίσκονται δίπλα στον Κουμέρκη και νότια από το Γεφυράκι. Την ονομασία την οφείλουν στα μικρά και μεγάλα κόκκαλα που έβρισκαν οι αγρότες εκεί, ίσως από κάποιο παλιό νεκροταφείο κάτι που ενισχύεται κι από το γεγονος ότι εκει υπαρχει εκκλησιαστικό κτήμα όπου σήμερα ο ναΐσκος της αγίας Άννας.
      Κοκκινόγες ή Κοκκινόσιες: Το χώμα στην περιοχή αυτή είναι προς το κοκκινωπό και η περιοχή βρίσκεται βόρεια της τοποθεσίας Τσαρδακιά.
Κόκοτας: Η τοποθεσία βρίσκεται στα νότια της συνοικίας, στο δεξιό μέρος του δρόμου προς την Αγία Μονή. Το τοπωνύμιο είναι κυριωνύμιο.
Κούτσουρο: Η περιοχή βρίσκεται μεταξύ του Κουμέρκη και του Πηνειού απέναντι από τα κόκκαλα. Εκεί, παλιότερα, μάζευαν τους μικρούς κορμούς δένδρων (κούτσουρα) που έριχναν στον Πηνειό. Εκεί, επίσης, ήταν και το πέρασμα του Πηνειού.Αυτό γινόταν με κινητή πλατφόρμα, δεμένη με σχοινιά στις δύο όχθες, μέχρι την εποχή που έγινε η παλιά γέφυρα του Καραβόπορου.
Λεύκα: Το φυτωνύμιο οφείλεται στην ύπαρξη μιας μεγάλης λεύκας που ήταν εκεί μέχρι τη δεκαετία του 1910. Η περιοχή βρίσκεται ανατολικά από τα Βαζουράκια.
Μανάκος:Η περιοχή βρίσκεται στα δυτικά και δίπλα του Κουμέρκη. Το τοπωνύμιο είναι κυριωνύμιο ή υδρωνύμιο (μάνα= πηγή αναβλύζοντος νερού, μανάκος =ρυάκι, πολύ μικρός ποταμός, τάφρος ).
Μανωλόπουλος: Προέρχεται από κυριωνύμιο και η τοποθεσία βρίσκεται νότια της Γκράβας.
(Γ)κορτζάμπια: ειναι δύο τοποθεσίες και η μία αποτελει συνεχεια τηε άλλης.
Το Μέγα(λο) (Γ)κορτζάμπεη και Μικρό (Γ)κορτζάμπεη). Τοποθεσία που πιθανόν να άνηκε σε κάποιον τουρκαλβανό μπέη από την περιοχή της Κορυτσάς (αλβανικά: Korça- bej) ίσως στο Σούλτζε Κόρτζα, ντερβέναγα Τρικάλων από το 1822 ,έδρασε και του γιου του, μπίμπαση (χιλίαρχο) του Κιουταχή. Ενδέχεται στη τοποθεσία αυτή να έγινε καιη δολοφονία από τους Τούρκους του αρματολού του Ασπροποτάμου Στέργιου Στουρνάρη αδερφού του Νικολάου γνωστού ήρωα της πολιορκίας του Μεσολογγίου από το γιο του Σούλτζε Κόρτζα στον Πυργετό Τρικάλων όπως πληροφορούμεθα  από την ενθύμηση σε μηνολόγιο της αγίας Παρασκευής Φλαμουλιού.
Μάτι: τοποθεσία ανάμεσα από την παλιά ασβεσταριά του ΠουλΙανίτη και τον Αγιαμινιώτη, παλιότερα με πολύ έντονη βλάστηση και μεγάλα θεόρατα δέντρα και αναβλύζοντα νερό σε κάποια σημεία που οδηγούσαν στον σχηματισμό ρυακιών που κατέληγαν στο ποτάμι.Η μορφολογία της τοποθεσίας διατηρήθηκε ως τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιωνα . Το τοπωνύμιο προέρχεται από τη λέξη μάτι που σημαίνει ρουφήχτρα και πιθανόν να υπήρχε ένα έλος που όποιος έπεφτε μέσα καλούσε και τον ρουφούσε προς τα κάτω.
Μεριάς: Η τοποθεσία που βρίσκεται στις όχθες του Αγιαμονιώτη απέναντι από το γήπεδο Πυργετού μετά τον δρόμο που οδηγεί στις σιδηροδρομικές γραμμές γειτνιάζει με τους Αμπελόκηπους το Πυργάκι και τις εργατικές κατοικίες του Πύργου . Στην άκρη του είναι κτισμένο το 2ουΕΠΑΛ.Παλιός βοσκότοπος εξαγορασμένος από τους κατοίκους του Πυργετού που ένα μέρος του καταπατήθηκε τα νεότερα χρονιά από ιδιώτες, για αυτό το λόγο έγιναν κάποιες κινητοποιήσεις των κατοίκων του Πυργετού στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και αρχές της δεκαετίας του ‘80 αλλά χωρίς αποτέλεσμα . Στο μέρος αυτό τα μεγάλα δέντρα που υπήρχαν με τον βαθύ ίσκιο τους, παρείχαν τη δροσιά τους στους ανθρώπους, που τακτικά τα επισκέπτονταν οι Τρικαλινοί, ειδικά οι μαθητές των σχολείων στα εκδρομές τους., επίσης υπήρχε και ένα λιθόστρωτο καλντερίμι.Το 1924-1925, ο καθηγητής των Μαθητικών Βάλας, έπαιρνε τους μαθητές του την άνοιξη και τους έκανε μάθημα κάτω από τα μεγάλα δέντρα.
Μπάρα: Είναι πιο δυτικά της Καραούλας και όπως μαρτυρεί και η λέξη, η τοποθεσία ήταν λίγο πιο χαμηλά από την γύρω περιοχή.
Νταλτάνι: Βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου προς την Αγία Μονή και στα σύνορά της. Το τοπωνύμιο είναι ή κυριωνύμιο ή προέρχεται από τη λέξη αλτάνα *.
*αλτάνα (η), (ουσιαστικό),
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ :
             i      altana (ιταλικά) = ταράτσα, εξώστης
        ii      μέρος του κήπου κοντά στη μάντρα φυτεμένο με λουλούδια, παρτέρι
   iii      μικρός εξώστης όπου φυτεύονται λουλούδια
        iv      η γλάστρα
             v      η πρασιά
        vi      οι αλτάνες, είδος παιχνιδιού, αλλιώς τα πεντόβολα συνώνυμα: αλιτάνα, αρτάνα
     Νταούτι: Βρίσκεται δίπλα στον Κόκοτα, μεταξύ του δρόμου Πυργετού – Αγίας Μονής και του Αγιαμονιώτη και πιθανόν να είναι κυριωνύμιο. Ίσως όμως το ονομα να προέρχεται από τον Νταούτη που κατά την λαογραφία ήταν το αρσενικό, άγριο , κακό και δυναμικό δαιμονικό. Σάτυρος τραγόμορφος που έκανε κακό στα ζωντανά.
Πάλιουρας: Το φυτωνύμιο δηλώνει την ύπαρξη, παλιότερα, ενός μοναχικού Πάλιουρα (παλιουριού, στα νότια της περιοχής Πλύστρες).
Πλύστρες: Η περιοχή βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του συνοικισμού στην οποία, παλιότερα, υπήρχε ένα μικρό ρυάκι με καθαρό νερό, με μικρές πέτρες στην κοίτη του. Εκεί πήγαιναν οι γυναίκες και έπλεναν τα ρούχα τους.
Πολύζος: Η περιοχή βρίσκεται δίπλα στα Κόκκαλα. Το τοπωνύμιο είναι κυριωνύμιο.
Πόρ(γ)ια: Η τοποθεσία βρίσκεται δίπλα στον Κουμέρκη και δυτικά του Μανωλόπουλου. Την ονομασία την πήρε από ένα πέρασμα (πόρος) του Κουμέρκη.
Πόρος: ονομάζεται ένα πέρασμα στον Αγιαμονιώτη ποταμό μεταξύ Πύργου και Πυργετού με κύριο χαρακτηριστικό την ύπαρξη πετρών και αμμοχάλικου μέσα στην κοίτη του ποταμού κάτι παράξενο για όσους γνωρίζουν το ποτάμι μια και κύριο γνώρισμα του σε όλη την διαδρομή του που είναι εξ ολοκλήρου πεδινή είναι το χώμα και η λάσπη.
    Τσαρδακιά: Προέρχεται από κυριωνύμιο και η περιοχή βρίσκεται δυτικά του συνοικισμού. Η καλύβα ή πρόχειρο υπόστεγο, φτιαγμένο με κλαδιά, άχυρο ή καλάμια. Το πρόχειρο σπιτάκι ή κατάλυμα. Η λέξη προέρχεται από τα τουρκικά [τουρκ. çardak -ι]. Συχνά χρησιμοποιείται ως υποκοριστικό, βλ. τσαρδάκι.
    Τσιγαλιά: Είναι πιο νότια του Κόκοτα. Το τοπωνύμιο είναι φυτωνύμιο και δηλώνει την ύπαρξη, εκεί μιας τσιγαλιάς (αμυγδαλιάς). Το μέρος παλιότερα ήταν βακούφικο.
    Φτελιάδια: Η περιοχή βρίσκεται στα δυτικά του συνοικισμού στην οποία παλιότερα υπήρχαν πολλά φτελιάδια, τα οποία κόπηκαν στη δεκαετία του 1930-1940. Ο μεγαλύτερος καταστράφηκε γύρω στα 1915 από δυνατό ανεμοστρόβιλο. Για να τον αγκαλιάσουν χρειάζονταν 3-4 άτομα.
    Ρουτς:Η περιοχή βρίσκεται ανάμεσα στον πυργετο και τον άγιο Γεώργιο Αμπελακίων.
Προέλευση ονόματος:
             i      Πιθανόν φυτωνύμιο  και ίσως πρόκειται για την Rue (Ruta), είναι ένα είδος βότανου που είναι εγγενές στην νότια Ευρώπη και μερικές φορές καλλιεργείται ως καλλωπιστικό φυτό σε κήπους, χαρακτηριστικό του η αντοχή στη ζεστή.
        ii      Άλλη εκδοχή είναι ότι προέρχεται από παραφθορά της λέξη ελληνική «ρους» μια και τα νερά της βροχής είχαν ροή προς εκείνο το μέρος οπού λίμναζαν φαινόμενο που έφτασε ως τις μέρες μας. Αυτή την εκδοχή θεωρώ και πιο πιθανή.
   iii      Ίσως όμως να πρόκειται για παραφθορά της βλάχικης λέξης ρουτσίνα που σημαίνει σκουριά και πιθανόν τα προαναφερόμενα νερά να είχαν όταν λίμναζαν μια απόχρωση σκουριάς η΄ στην τοποθεσία να υπήρχε κάποια βρύση με σκουριασμένο κάνουλο (ρούτσι) η΄ σκουριασμένη τουλούμπα .
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ:
                               i      Ν. Κατσόγιαννος, Τα Τρίκαλα και οι συνοικισμοί τους, σελ.353-364
                          ii      Fr. Hild – Κ. Σπανός κ.ά. Η Βυζαντινή Θεσσαλία, όπ. παρ., σε. 27, 90, 102, 109.
                     iii      Φ. Δημητρακόπουλος, Το σιγίλλιο του πατριάρχη Αντωνίου Δ΄ (1393) για τη Μονή των Μεγ. Πυλών, Δίπτυχα 2 (Αθήναι 1980-81), σε. 107, 113-114.
                          iv      Προφορικές πληροφορίες Πυργετιανών.

This website was created for free with Own-Free-Website.com. Would you also like to have your own website?
Sign up for free